Tiêu chảy cấp là một trong những bệnh lý phổ biến và dễ gặp ở trẻ nhỏ, đặc biệt là trẻ dưới 5 tuổi. Mặc dù phần lớn các trường hợp tiêu chảy cấp có thể tự khỏi, nhưng nếu không được chăm sóc và điều trị đúng cách, bệnh có thể dẫn đến mất nước nghiêm trọng, suy dinh dưỡng, thậm chí tử vong. Vì vậy, việc trang bị kiến thức đầy đủ về nguyên nhân, triệu chứng và cách xử lý tiêu chảy cấp sẽ giúp các bậc cha mẹ chủ động hơn trong việc chăm sóc và bảo vệ sức khỏe cho con.
Tiêu chảy cấp được định nghĩa là tình trạng trẻ đi ngoài phân lỏng hoặc nước nhiều lần trong ngày (thường từ 3 lần trở lên trong 24 giờ) và kéo dài không quá 14 ngày. Đây là một phản ứng của cơ thể nhằm loại bỏ tác nhân gây hại, thường là vi khuẩn, virus hoặc ký sinh trùng, ra khỏi hệ tiêu hóa.
Ở trẻ em, hệ miễn dịch và hệ tiêu hóa còn non yếu nên rất dễ bị tác động bởi các yếu tố bên ngoài, dẫn đến tiêu chảy. Nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời, tiêu chảy cấp có thể nhanh chóng dẫn đến tình trạng mất nước và điện giải — một biến chứng nguy hiểm đối với trẻ nhỏ.
Có nhiều nguyên nhân có thể dẫn đến tiêu chảy cấp ở trẻ, trong đó phổ biến nhất bao gồm:
• Virus: Rotavirus là tác nhân hàng đầu gây tiêu chảy cấp ở trẻ em, đặc biệt là trong mùa đông xuân. Ngoài ra còn có Norovirus, Adenovirus,...
• Vi khuẩn: Salmonella, Shigella, E.coli,… có thể lây qua thức ăn hoặc nước uống bị ô nhiễm.
• Ký sinh trùng: Giardia lamblia, Entamoeba histolytica… thường gặp ở những nơi có điều kiện vệ sinh kém.
• Trẻ ăn phải thức ăn ôi thiu, nhiễm khuẩn hoặc không phù hợp với lứa tuổi.
• Dùng sữa công thức không đúng cách (pha sai tỷ lệ, bảo quản không tốt).
• Một số trẻ không dung nạp được lactose trong sữa, dẫn đến tiêu chảy sau khi uống sữa.
• Dị ứng với một số loại thực phẩm như trứng, hải sản, đậu nành,…
• Một số loại thuốc, đặc biệt là kháng sinh, có thể gây rối loạn hệ vi sinh đường ruột và gây tiêu chảy.
Tiêu chảy cấp ở trẻ thường khởi phát đột ngột và có thể đi kèm nhiều triệu chứng khác nhau, cụ thể:
• Đi ngoài phân lỏng hoặc toàn nước, nhiều lần trong ngày.
• Buồn nôn, nôn mửa (đặc biệt là khi nguyên nhân là do virus như Rotavirus).
• Đau bụng quặn, đôi khi trẻ khóc nhiều do không thể nói rõ triệu chứng.
• Sốt, có thể sốt nhẹ hoặc cao tùy vào tác nhân gây bệnh.
• Mất nước: Dấu hiệu bao gồm môi khô, mắt trũng, da nhăn, tiểu ít hoặc không tiểu, quấy khóc liên tục hoặc li bì.
• Chán ăn, mệt mỏi, đôi khi kèm theo đầy bụng, chướng hơi.
Điều trị tiêu chảy cấp ở trẻ cần tập trung vào hai mục tiêu chính: bù nước - điện giải và điều trị nguyên nhân nếu cần thiết.
1. Bù nước và điện giải
• Cho trẻ uống ORS (Oresol) theo đúng hướng dẫn, pha đúng tỷ lệ.
• Nếu trẻ không thể uống Oresol, có thể thay bằng nước cháo loãng, nước dừa tươi, nước súp,...
• Trong trường hợp trẻ có dấu hiệu mất nước nghiêm trọng (li bì, không tiểu tiện, không bú được), cần đưa trẻ đến cơ sở y tế để truyền dịch.
2. Dinh dưỡng hợp lý
• Tiếp tục cho trẻ bú mẹ hoặc ăn uống bình thường nếu có thể.
• Tránh kiêng khem quá mức, nên cho trẻ ăn thức ăn dễ tiêu như cháo, súp, trái cây mềm.
• Không dùng sữa tươi nếu trẻ có dấu hiệu không dung nạp lactose.
3. Dùng thuốc khi cần thiết
• Không nên tự ý dùng thuốc cầm tiêu chảy cho trẻ.
• Chỉ sử dụng kháng sinh khi có chỉ định của bác sĩ (nếu tiêu chảy do vi khuẩn).
• Men vi sinh hoặc kẽm có thể được bác sĩ khuyên dùng để hỗ trợ điều trị và phục hồi niêm mạc ruột.
• Theo dõi sát tình trạng mất nước: Quan sát biểu hiện của da, mắt, nước tiểu và mức độ hoạt động của trẻ.
• Chăm sóc vệ sinh: Thay tã thường xuyên, rửa tay cho trẻ và người chăm sóc trước/sau khi ăn, sau khi đi vệ sinh.
• Giữ sạch dụng cụ ăn uống và đồ chơi của trẻ.
• Cho trẻ nghỉ ngơi nhiều hơn và tránh để trẻ chơi quá sức.
Phòng bệnh luôn là biện pháp hiệu quả và an toàn nhất. Để phòng ngừa tiêu chảy cấp, bố mẹ nên lưu ý:
• Cho trẻ tiêm phòng đầy đủ, đặc biệt là vắc xin ngừa Rotavirus.
• Duy trì bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu để tăng cường miễn dịch cho trẻ.
• Tập cho trẻ ăn dặm đúng cách, tránh ép ăn hoặc cho ăn quá nhiều loại thực phẩm mới cùng lúc.
• Đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm, không cho trẻ ăn đồ sống, tái hoặc ôi thiu.
• Rửa tay thường xuyên cho trẻ và người chăm sóc, đặc biệt trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh.
• Sử dụng nước sạch để nấu ăn và uống, tránh để trẻ uống nước lã.
• Tuyệt đối không tự ý dùng thuốc cầm tiêu chảy, đặc biệt là các thuốc không rõ nguồn gốc.
• Đưa trẻ đi khám ngay nếu có các dấu hiệu cảnh báo như: sốt cao liên tục, nôn ói nhiều, phân có máu, li bì, không uống được, mất nước nghiêm trọng.
• Không nên kiêng ăn quá mức, vì điều này có thể khiến trẻ nhanh suy dinh dưỡng hơn.
• Luôn tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ, không tự ý ngừng thuốc hay thay đổi phác đồ điều trị.
Tiêu chảy cấp là bệnh thường gặp ở trẻ nhỏ nhưng hoàn toàn có thể phòng ngừa và điều trị hiệu quả nếu bố mẹ có kiến thức đúng đắn và chăm sóc trẻ kịp thời. Việc chú trọng đến vệ sinh, dinh dưỡng hợp lý và theo dõi sát sao các dấu hiệu của trẻ chính là chìa khóa giúp trẻ nhanh chóng hồi phục và phát triển khỏe mạnh. Khi có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào, hãy đưa trẻ đến các cơ sở y tế để được thăm khám và hướng dẫn điều trị đúng cách.
………………………………………………….
BỆNH VIỆN ĐA KHOA TTH VINH
Số 105 Lý Thường Kiệt, TP Vinh, Nghệ An
Fanpage: Bệnh viện Đa khoa TTH Vinh
Trực cấp cứu 24/7: 0976.295.115
Điện thoại CSKH: 0948.66.22
