Viêm tai giữa ở trẻ em: Nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết và cách điều trị hiệu quả

Viêm tai giữa ở trẻ em: Nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết và cách điều trị hiệu quả

Viêm tai giữa cấp ở trẻ em thường bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân và có thể gây ra những triệu chứng khó chịu, ảnh hưởng trực tiếp đến thính lực và sức khỏe tai mũi họng của trẻ. Bài viết này sẽ cung cấp tất tần tật các thông tin liên quan đến bệnh viêm tai giữa cấp ở trẻ để bố mẹ dễ dàng hơn trong việc chăm sóc sức khỏe của con.

1. Viêm tai giữa ở trẻ là gì?

Viêm tai giữa là một bệnh nhiễm trùng tai giữa, xảy ra khi vi rút hoặc vi khuẩn xâm nhập vào tai giữa, khoảng trống phía sau màng nhĩ. Khi trẻ bị viêm tai giữa thì trong tai có thể chứa mủ, tạo áp lực vào màng nhĩ gây đau buốt và ảnh hưởng đến khả năng nghe.
Viêm tai giữa chia thành 3 loại: viêm giữa cấp tính, viêm tai giữa ứ dịch và viêm tai giữa mãn tính. Cụ thể như sau:

Viêm tai giữa cấp tính:

• Dấu hiệu nhận biết rõ nhất là tai bị ứ dịch, đau tai khiến trẻ liên tục giật hoặc gãi tai, khó chịu và quấy khóc. Ngoài ra còn có thể xuất hiện thêm các triệu chứng khác như: sốt, nghe kém, ù tai,...
• Với trẻ bị viêm tai giữa cấp tính, khi soi tai sẽ thấy màng nhĩ bị phồng lên, phía sau màng nhĩ chứa nhiều dịch, thậm chí là thủng màng nhĩ hoặc chảy dịch trong ống tai.

Viêm tai giữa ứ dịch:

• Tình trạng này có thể xảy ra sau viêm tai giữa cấp tính. Khi các triệu chứng viêm tai giữa cấp biến mất, dù không còn có nhiễm trùng hoạt động nhưng vẫn còn dịch trong tai. 
• Lượng dịch bị mắc kẹt trong tai có thể gây ra tình trạng mất thính lực nhẹ và tạm thời, khiến cho việc nhiễm trùng tai dễ xảy ra hơn. 

Viêm tai giữa mãn tính:

Tình trạng viêm tai giữa liên tục kéo dài hơn 3 tháng đi kèm hiện tượng chảy mủ tai qua màng nhĩ ngay cả khi đã được điều trị. Tình trạng này viêm kéo dài có thể dẫn đến nguy cơ thủng màng nhĩ.

2. Nguyên nhân khiến trẻ bị viêm tai giữa 

Có nhiều nguyên nhân khiến trẻ bị viêm tai giữa, trong đó chủ yếu là các nguyên nhân sau:

Thứ nhất, hệ miễn dịch non nớt.

• Cảm lạnh thường là nguyên nhân gây ra nhiễm trùng tai, thường xảy ra trong mùa lạnh, khi nhiều người bị nhiễm trùng đường hô hấp trên hoặc cảm lạnh. Trẻ có hệ miễn dịch yếu thường dễ bị cảm lạnh dẫn đến nhiễm trùng tai.
• Nhiễm trùng tai do cảm lạnh có thể có các triệu chứng cảm lạnh, chẳng hạn như chảy nước mũi, nghẹt mũi hoặc ho.

Thứ hai, cấu trúc tai chưa hoàn chỉnh.

• Tai giữa nằm phía sau màng nhĩ và cũng là nơi chứa các xương mỏng manh hỗ trợ thính giác. Những xương này là xương búa (malleus), xương đe (incus) và xương bàn đạp (stapes).
• Cấu trúc của tai bao gồm tai ngoài, tai giữa và tai trong. Tai giữa là khoảng trống giữa màng nhĩ và tai trong.
• Tai ngoài là vành tai ngoài bên ngoài và ống tai (ống tai ngoài). Tai giữa là không gian chứa đầy không khí giữa màng nhĩ và tai trong. Tai giữa chứa các xương nhỏ truyền các rung động âm thanh từ màng nhĩ đến tai trong. Đây là nơi nhiễm trùng tai xảy ra.
• Tai trong chứa mê cung hình xoắn ốc giúp chuyển đổi các rung động âm thanh nhận được từ tai giữa thành tín hiệu điện. Dây thần kinh thính giác sẽ mang những tín hiệu này đến não.
• Ngoài ra, còn có vòi nhĩ điều chỉnh áp suất không khí trong tai giữa, kết nối nó với phần trên của họng. VA là những mô lympho phía trên họng, phía sau mũi và gần các vòi nhĩ. VA giúp chống nhiễm trùng do vi khuẩn xâm nhập qua miệng.
• Ở trẻ nhỏ, các cấu trúc này chưa hoàn chỉnh. Vòi nhĩ ngắn hơn, ngang hơn khiến vi khuẩn và virus dễ dàng xâm nhập vào tai giữa. Các ống này cũng hẹp hơn nên dễ bị tắc hơn.
• Các mô lympho có thể phì đại cản trở hoạt động vòi nhĩ.

Thứ ba, các yếu tố nguy cơ chính gây nhiễm trùng tai. 

• Tuổi: Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ (từ 6 tháng tuổi đến 2 tuổi) có nhiều nguy cơ bị nhiễm trùng tai hơn.
• Tiền sử gia đình: Yếu tố gia đình có thể tác động làm tăng khả năng viêm tai giữa.
• Dị ứng: Tác nhân dị ứng gây viêm đường mũi và đường hô hấp trên, có thể làm to các mô lympho. Mô lympho phì đại có thể chặn vòi nhĩ, ngăn dịch chảy ra từ tai. Điều này dẫn đến sự tích tụ dịch trong tai giữa, gây ra áp lực, đau đớn và có thể gây nhiễm trùng.
• Bệnh mạn tính: Trẻ mắc bệnh mạn tính có nhiều khả năng bị nhiễm trùng tai, đặc biệt là trẻ bị suy giảm miễn dịch và bệnh hô hấp mạn tính, chẳng hạn như xơ nang và hen suyễn.

3. Triệu chứng nhận biết trẻ bị viêm tai giữa

Các triệu chứng của bệnh viêm tai giữa ở trẻ em thường thấy như sau:

Đau tai
Cách nhận biết trẻ bị viêm tai giữa là ở trẻ lớn, triệu chứng đau tai thường dễ nhận biết. Trẻ có thể nói với cha mẹ khi bị đau. Tuy nhiên, ở trẻ sơ sinh, triệu chứng đau thường khó để nhận biết. Thông thường, trẻ sơ sinh và trẻ dưới 2 tuổi sẽ có các biểu hiện như dụi hoặc giật tai, quấy khóc, cáu kính, ngủ không ngon giấc.

Chán ăn, khó chịu, ngủ kém

Tình trạng chán ăn có thể dễ nhận thấy nhất ở trẻ nhỏ, đặc biệt là khi trẻ bú bình. Áp lực trong tai giữa thay đổi khi trẻ nuốt sẽ gây đau nhiều hơn và khiến trẻ lười ăn. Ngoài ra, khi đau tai, mệt mỏi trẻ bứt rứt, khó chịu và ngủ không ngon giấc.

Sốt

Nhiễm trùng tai có thể khiến trẻ sốt 38-39 độ C. Khoảng 50% trẻ em sẽ bị sốt khi bị nhiễm trùng tai.

Chảy dịch tai

Trẻ có thể bị chảy dịch tai màu vàng, nâu hoặc trắng. Khi gặp các dấu hiệu này cần kiểm tra màng nhĩ có thủng không để xử trí kịp thời.

Nghe kém

Hệ thống xương con của tai giữa kết nối với các dây thần kinh gửi tín hiệu đến não. Dịch phía sau màng nhĩ làm giảm chuyển động qua xương con khiến trẻ nghe kém hơn.

4. Các biến chứng khi trẻ bị viêm tai giữa 

Viêm tai giữa ở trẻ nhỏ nếu không được điều trị thích hợp, dịch mủ từ tai giữa có thể lan sang các vị trí giải phẫu lân cận và dẫn đến các biến chứng ở nhiều mức độ khác nhau.
Các biến chứng nghiêm trọng của viêm tai giữa cấp tính bao gồm thủng màng nhĩ (TM), viêm xương chũm cấp tính, viêm mê đạo, viêm màng não, áp xe não, giảm thính lực, huyết khối xoang hang và tĩnh mạch bên. Nếu không dùng kháng sinh, viêm xương chũm cấp tính xảy ra ở khoảng 1-2 trẻ trên 10.000 trẻ em.
Nếu không được điều trị thích hợp, dịch mủ từ tai giữa có thể lan sang các vị trí giải phẫu lân cận và dẫn đến các biến chứng như thủng màng nhĩ (TM), viêm xương chũm, viêm mê đạo, viêm màng não, áp xe não, giảm thính lực, huyết khối xoang hang và tĩnh mạch bên.
THS.BS.CKI Nguyễn Thị Hương, khoa Tai mũi họng, BVĐK Tâm Anh TP.HCM cho biết, các triệu chứng về tai mũi họng ở trẻ thường được coi là không nghiêm trọng, vì vậy cha mẹ hay chủ quan, lơ là với các triệu chứng trẻ gặp phải. Hậu quả là việc chậm trễ trong điều trị có thể dẫn đến nhiều biến chứng không chỉ ảnh hưởng sức nghe mà còn có thể đe dọa tính mạng trẻ nhỏ. Vì điều này, cha mẹ nên đưa con tới bệnh viện thăm khám khi có các triệu chứng về tai, mũi, họng kéo dài hơn một tuần không tự khỏi, không nên tự điều trị bằng kháng sinh tại nhà. Việc lạm dụng kháng sinh có thể gây ra tình trạng kháng thuốc kháng sinh khi điều trị các bệnh nhiễm trùng sau này.

5. Điều trị trẻ bị viêm tai giữa 

Sau khi chẩn đoán viêm tai giữa cấp tính, mục tiêu điều trị là kiểm soát cơn đau và điều trị quá trình nhiễm trùng bằng kháng sinh.
Có thể sử dụng thuốc chống viêm không steroid (NSAID) hoặc acetaminophen để kiểm soát đau. Nếu có bằng chứng lâm sàng về AOM mưng mủ, kháng sinh đường uống được chỉ định để điều trị nhiễm trùng do vi khuẩn này và amoxicillin liều cao hoặc cephalosporin thế hệ thứ hai là thuốc đầu tay. 
Nếu trẻ bị thủng màng nhĩ, bác sĩ có thể tiến hành điều trị bằng kháng sinh nhỏ tai an toàn cho tai giữa như ofloxacin. Điều này mang lại nồng độ kháng sinh cao hơn mà hiếm khi có tác dụng phụ toàn thân.

Liên hệ để đặt lịch khám:
BỆNH VIỆN ĐA KHOA TTH VINH
Số 105 Lý Thường Kiệt, TP Vinh, Nghệ An
Fanpage: Bệnh viện đa khoa TTH Vinh
Trực cấp cứu 24/7: 0976.295.115
Điện thoại CSKH: 0948.95.66.22